Eğitimli, mantıklı, akıllı, gerçekçi kişiler, yapması beklenen şekilde davranmaz, görünürde aleyhine olan, anlam verilemeyen şeyler yapar, çevresinin normlarına göre yanlış hedeflere yönelir. İstemediği, bilmediği, beceremediği için değil, “akıl tutulması” yaşadığı içindir. Akıl tutulmalarının nedenleri neler olabilir, irdeleyelim.
MADDE: Düşünme beyindeki mekanik, elektrik, kimyasal, yani maddi bir süreçtir, bir madde yoksa durur
- Enerji, besin, oksijen, vitamin, potasyum vb. eksiği vardır, hedefe yönelik çabası yetersiz kalır
- Odaklanma sorunu vardır, düşünce zincirini sonuçlandıramaz, çıkarını gözetemez
- Zamanlama becerisi yoktur, geç kalır, sıralamayı karıştırır, girişimden sonuç alamaz
- Öfke kontrolü yetersizdir, iletişim kuramaz, isteğini, tercihini iletemez, söylese de inandıramaz
- Kaygı bozukluğu vardır, panik atak yaşar, harekete geçemez, savunmada kalır
- Madde kullanır, alkol, sigara, uyuşturucu vb. düşünme süreci bozulur
İÇGÜDÜ: İçgüdüler mantıktan önce gelir, amigdala kaç der, beyaz madde yap der, gri madde yapar
- Üreme içgüdüsüyle eş adayına, eşine, çocuğuna karşı aşırı fedakarlıkta bulunur, kendi çıkarını gözetmez
- Yaşama içgüdüsüyle korku, kaygı içinde, aşırı çekingen veya aşırı saldırgan davranır, yanlış kararlar alır
- Kabile içgüdüsüyle adet, kural, yasak, emir, görev, rol model saydığına öncelik verir, kendi çıkarını gözetmez
- Öncelikli motivasyonu (üreme, emretme, sahip olma, yeme, öğrenme vb.) ağır basar, önceliği karışır
DAVRANIŞ: İster öğrenilmiş olsun, ister huy olsun, davranış kalıpları, alışkanlıklar, mantığın önüne geçer
- İletişim kusuru, içine kapanıklık vb nedenlerle bilgiyi yanlış veya eksik aktarır, alır, yorumlar
- Gururundan ötürü kabullenemez, tutulup kalır, harekete geçemez, iletişimi kesilir
- Özsaygısı eksiktir, saygı bekler, başkasına normal gelen davranışı kaldıramaz, bozar, kaçar, savaşır
- Güçlü empati nedeniyle başkasının duygusundan etkilenir, başkasının önceliğine göre davranır
İNANÇ: İnançlar, yabani ortamda hayatta kalma şansını artıran varsayımlardır, mantıktan önce gelir
- Çevresi, ailesi, lideri, öğretmeni vb. kendi varsayımlarını, değerlerini empoze eder, başkasının hayatını yaşar
- Yüksek değer atfettiği şeyler hayatına değer katmaz, bedel öder karşılığını alamaz
- İnançlarını sömüren, ondan yararlananlar ikna yöntemleriyle inançları yerleştirirler
- İnançları pekiştiren adetler, kurallar, yasaklar, ayinler, davranışlar dayatılır, kökleşir
- Hedefini yapamayacağına, istemediğine, hak etmediğine, kendine yakışmayacağına inanır, kaçınır
EĞİLİM: Kişisel eğilimler, öncelikler, saplantılar kişiyi normal kalıpların dışına çıkarır
- Zaafları (yemek, şöhret, makam, para, cinsellik vb.) nedeniyle görünür çıkarına aykırı davranır
- Eşi, çocuğu, ailesi, sevdikleri, acizler vb. için kendi çıkarından fedakarlık yapar, hayatını başkalarına adar
- Manevi arayış, kişisel gelişim, yenilik, hayat gayesini gerçekleştirme vb. amacıyla çıkarını geri plana iter
- Çevresine veya belli kişilere yaranmak, kendini beğendirmek için kendi çıkarına aykırı davranır
DÜŞÜNME: Mantıklı davranmak için mantık öğrenilmelidir, reaktif düşünme doğuştandır, proaktif düşünme öğrenilir
- Umut ağır basar, boşa maddi, manevi yatırım yapar
- Gerçeklik algısı bozulur, hayale kapılır, kişilere yansıtır, olmayan şeyleri var sanır
- Sebep sonuç ilişkisini kuramaz, analiz, sentez yapamaz, önde görünene kanar
- Kendini karşıdakinin yerine koyamaz, kafayı kuma sokar
- Anlamadığı olguları bilmediği kavramlarla açıklamaya çalışır
- Temelsiz varsayımları, isim konulan kavramları tartışmasız kabullenir, kafasında yanlış model kurar
- Eksik veya yanlış eğitim sonucu, eksik veya yanlış düşünce zinciri kurar, yanlış sonuçlar çıkarır
- Bilgileri kendi bildiği ile sınırlı sanır, yeni ve farklı bilgileri tartışmadan reddeder
- Uzun vadeli hedef belirlemez, anlık önceliklerine göre davranır
SAVUNMA MEKANİZMASI: Gerçeği inkar ederek aşırı kaygının, acının vereceği zarardan korur
- Mantığa bürüme – mantıklı bahaneler uydurur
- Yansıtma – kendi suçunu, eksiğini başkasına atar
- Ödünleme – bir alandaki başarısızlığını başka bir alanla telafi eder
- Ters tepki oluşturma – gerçek duygusunu bastırır, tersini dışavurur
- Özdeşleşme – başkasına özenir, onlar gibi olmaya çalışır, başkasının başarısıyla övünür
- Hayal kurma – kendini başka biriymiş gibi düşler
- Kaçma – sorunu görmezden gelir, duyarsız davranır, önemsemez
- Yön değiştirme – tepkisini asıl hedefe ya da kişiye değil, başka bir hedefe ya da kişiye yöneltir
- Yadsıma – tehlikeyi, riski yok sayar, görmez
GEÇMİŞ: Geçmişten gelen etkenler, bugünün önceliklerini, davranışlarını değiştirir
- Geçmişteki travmalar öğrenilmiş çaresizliğe neden olur, bugünkü kararları etkiler
- Yanlış, eksik, kısıtlayıcı eğitime, beyin yıkamaya maruz kalır, yersiz varsayımlarla yanlış kararlar alır
- Geçmişte önem verdiği kişilerin beklentisini karşılayamaz, tekrar denemek istemez, kaçar
- Geçmiş kusuru nedeniyle kendini cezalandırma gereği duyar, kendi çıkarına aykırı davranır
- Geçmişten gelen aşağılık kompleksi, kaybetme, reddedilme korkusu nedeniyle denemez
- Psikoseksüel evrelerde (oral, anal, fallik, latent, genital) takılır, saplantılı davranır
SPEKÜLATİF: İspatı olmayan, ancak kimilerinin varlığına inandığı etkenler önceliklerini, davranışlarını değiştirir
- Telepatik etkileyen, büyü yapan vb. kişiler uzaktan müdahaleyle davranışını etkiler
- Allah, tanrılar, melekler, uzaylılar vb. görev verir, kısıtlar, davranışını etkiler
- Geçmiş yaşamındaki travma, alışkanlık vb. sonucu beklenmedik şekilde davranır
- Ruhunun tekamülü veya yaşam kontratı gereği görünürde çıkarına olmayan şekilde davranır
- Ataların travmaları, suçları, eğilimleri, öncelikleri vb. davranışı etkiler
- Genetik hafızadan gelen davranış kalıpları, zamanın gereğine uygun davranmaya engel olur
- Musallata uğrar, şeytan aldatır, içine cin kaçar, reptilian girer vb. davranış bozukluğu gösterir