İnsanların işyerlerini kabileleri yerine koymaları için genetik şifrenin belirli koşulları sağlanmalıdır. Bunun belirli prosedürler, belirli görüntüler, belirli ayinler kullanılmalıdır. İnsanların iş arkadaşlarının kabileleri olduğuna inanmaları için, kabileden beklenen şeyleri işyerinde bulmaları sağlanmalıdır.

Lider

Kabilenin adil ve hakim bir lideri vardır. İnsanlar işyerinde son kararı veren bir kişi olduğunu ve onun herkese karşı adil olduğunu düşünebilmelidir. Bu patron veya müdür olabilir. Lider rolünü üstlenen kişi duruma hakim olmalı, sözünü geçirmelidir. Bazen sert davranabilir, kendine ayrıcalıklar alabilir, otoritesini güç kullanarak sağlayabilir, sindirme ve baskı uygulayabilir. Kabile buna katlanır, ancak herkese karşı adil olmazsa güvenilirliğini ve lider vasfını kaybeder.

Şirket içinde adam kayırma yapılmamalıdır. Lider konumundaki kişi gücünü herkese hissettirmelidir. Kabile üyeleri haksızlığa uğradığında lidere başvurabileceğini bilmelidir. Liderin kapısı şirket mensuplarına kapanmamalıdır.

Organizasyon yapısı dağınık işler yapılmasını gerektiriyorsa, her iş grubunun başında lider rolünü üstlenen birinin bulunması gerekecektir. Bu kişiler liderlik rolüne hazırlanmalı, hangi davranışların lider olarak algılanmayı sağladığını öğrenmelidir.

Tanışmak

Kabile birbirini tanır. Her çalışan .kurumdaki herkesi ismen tanımalı, çekinmeden hitap edebilmeli, anlaşmasa bile temas kurabilmelidir. Bunun için uygun ortamlar oluşturulmalıdır. Birlikte yemek yemek, ailelerin de dahil olacağı etkinlikler yapmak, ofis ortamında kutlamalar yapmak yararlıdır. Kalabalık işyerlerinde isim kartı taşımak bu açıdan şarttır.

Güven

Kabilede herkesin bir yeri vardır. Çalışanlar yetersizliklerinden ötürü şirketten atılmak düşüncesini hiçbir zaman akıllarına getirmemelidirler. Her köyün bir delisi olur ama, o bile köylüleri tarafından bakılır, beslenir, kimse köyden atılmaz. Ancak kabileye karşı  suç işleyen kabileden sürgün edilir.

Klasik yöntem insanlardan performans ister, önce pozisyonu ve ücreti verir, sonra bekleneni yapamazsa atar. Düşük ücretli personelden yüksek performans almasıyla öne çıkan fast food zincirleri insanlarını alt düzeyden alır, yetiştirir, hazır olduğunu gördükçe üste yükseltir, dışarıdan adam alıp, yapamayınca atmaz. Şirketten ayrılanların şirket menfaatlerine aykırı davrandıkları açıkça gösterilmelidir.

Bunu sağlamak için iyi seçim, eğitim ve liyakat esaslarına göre istihdam şarttır.

Görev

Kabilede herkesin bir görevi vardır. Kabilenin bu işin yapılmasına ihtiyacı vardır ve o kişi bu işi yaptığı için kabile üyelerinden takdir görür. Esasen kabilesine yararlı olmak temel bir içgüdüdür ve insan işini yapıp bu takdiri almak için çalışır  Çalışan işini kabiledeki görevi olarak görürse kendini vererek yapar, karşılığını ücret olarak değil, aidiyet ve takdir olarak bekler. Yapılan iş karşılığında maaş, prim vb. elbette verilmelidir ancak üst yönetimden övgü ve çalışma arkadaşlarının takdir etmesini de sağlamak gerekir. Bunun için geniş katılımlı başarıları kutlama toplantıları yapılmalıdır. Çalışan işini “kabiledeki görevi” olarak algılarsa kendini paralarcasına çalışır, en iyisini yapmaya uğraşır.

Beklenti

Kabile beklenti ile yönetir. Kabilenin üyeleri üzerindeki en büyük baskısı, beklentidir. Ucunda ödül veya ceza olmasa da, grubun beklentisi birey için çok güçlü bir motivasyondur. Çalışanlara emretmek, tehdit etmek veya vaat etmek yerine, sadece beklentiyi dile getirmek yeterli olabilir. Bazı durumlarda daha yararlı olur. Beklentiler yazılı değil, “bizde işler böyle yürür” şeklinde sözlü iletilmelidir.

Bu iletişimi sağlaması için insan yöneticisi olan herkes eğitilmelidir. Beklentiler yerine getirilmediği takdirde prosedürler işletmek yerine insanların memnuniyetsizliği ve kınaması yaptırımı uygulanmalıdır.

Kural

Kabilenin yazılmamış kuralları  vardır ve bu kurallar herkesçe bilinir. Kurallara aykırı davranış dereceli olarak şaşma, uyarma, kınama, dışlama, cezalandırma gibi yöntemlerle düzeltilir. Kabilenin beklentisi, insan üzerindeki en büyük baskıdır, her türlü kural, yasak, ceza ve yaptırımdan daha etkindir.

İşyerindeki yazılmamış kuralları yönetici veya yönetmelikler değil, çalışanlar birbirine hatırlatmalıdır. “Biz burada böyle yapmayız” gibi yaklaşımlar, duyuruları yazıp tebliğ etmekten daha yararlıdır.

Çalışma

Kabile birlikte çalışır. Çalışanlara birlikte sorumluluk vermek, birlikte başarmalarını sağlamak, birlikte ödüllendirmek gerekir. Müstakil işler yapan her ekip, görev tanımını alırken “kabile lider” olarak görülen yönetici bizzat işi vermeli, beklentisini ve güvenini hissettirmeli, sonra ara yöneticilere bırakmalıdır. Orta kademe yöneticileri liderin yerini almamalı, rolünü çalmamalıdır.

Birlikte çalışma karşılığında birlikte takdir ve ödüllendirme almalıdır. Askerlere “bizim manga”, “bizim takım” duygusu, toplu cezalar, toplu görevler, toplu takdirler, toplu kınamalarla yerleştirilir. İş yaşamında da birlikte iş yapanların ekiplerini kader birliği etmiş bir kabile olarak görmeleri sağlanmalıdır.

Savaş

Kabile birlikte savaşır bir sorun olduğunda çalışanların güç birliği içinde çözmesi kabile duygusunu pekiştirir. Bireylerin birlikte çalıştıkları zaman zafer kazanacaklarına inançlarını oluşturur. Görev ekibe tanımlanır, çalışırken birbirlerini desteklemeleri istenir, sonuçta birlikte galip veya mağlup çıkılır.

Korunma

Kabile üyelerini korur. Kurum içinde insanların birbiri için fedakarlıkta bulunması, koruyucu davranış göstermesi için fırsatlar yaratılmalıdır. Bu güveni verecek sloganlar kullanılmalıdır. Örneğin aralarında para toplayarak hediye alabilirler, borç verebilirler, fon oluşturabilirler, birinin evini taşımakta yardımcı olabilirler. Bu yardımlaşma, şirketin para vermesinden daha etkili olur. Patronun işçilere mecbur olmamasına rağmen sağlık, evlenme, ev alma gibi durumlarda yardım etmesi sık rastlanan bir durumdur ve zaten patronlar içgüdüsel olarak çalışanlarını kabileleri olarak gördükleri için yapılmaktadır.

Çocuklar

Kabile küçükleri korur Kabilenin mensubu olan küçük çocuklar tüm kabile tarafından korunurlar. Çalışanların çocukları için kreş açılması farklı bir şeydir. Şirket içinde de koruma güdüsünü tetikleyen bir şeyler bulunmalıdır. Bakım gerektiren çiçek, evcil hayvan vb. gibi sorumluluklar herkese birden yüklenirse çalışanların kabile algısı güçlenir.

Paylaşım

Kabile varlıklarını paylaşır. Kabile varlıklı olmasa bile elde olanı paylaşır. Ofis ortamında bazı şeylerin paylaşılmasını sağlamak aidiyet hissini güçlendirir. Şirket varlıklarını paylaştırmak gerekmez, şirkete dışarıdan gelen hediye, çiçek, çikolata, tatlı gibi şeyleri eşit ve herkese göstererek paylaştırmak kabile algısını güçlendirir. Prim dağıtılıyorsa havuz sistemi uygulanarak kabilenin varlığını paylaştırdığı hissettirilebilir. “Stok option” denilen yöntem, çalışanların prim olarak şirket hisselerinden borsa fiyatından düşük bedelle pay satın alabilme hakkı verir, çalışanın kendini şirket hissedarı olarak görmesini sağlar.

Sırlar

Kabilenin sırları vardır. Kabile mensuplarının bildiği ama başkalarına açıklanmaması gereken sırları kabile mensupları birbirlerine şifleri sözler, anlamlı işaretler, gizli yazılarla hatırlatırlar. İşyerinin de sadece çalışanların bildiği küçük sırları olmalıdır. Kendine has selamlaşma şekli de geliştirilebilir. Çete gibi davranan çocukluk arkadaşları birbirini başkasının anlamayacağı özel el işaretiyle, özel ıslıkla, özel hitapla çağırır, nedeni budur. İşyeri için komik de gelse böyle sırlar konulmalıdır.

Sembol

Kabilenin sembolleri vardır. Kabilenin totemi, savaş boyası, kıyafeti yerine bayrağı, sancağı, logosu, markası, marşı gelmiştir. İşyerinin sembolleri olabildiğince çok yerde gösterilmeli, insanların üniforma, rozet, şapka, ajanda gibi işaretleri üzerlerinde taşıması sağlanmalıdır.

Eşler

Her kabilede evli eşler olur. İşyerinde evliler veya çıkanlar olması durumunda bu teşvik edilmeli, kabullenilmeli, takdir ve saygı görmesi sağlanmalıdır. Ayrıldıkları takdirde bu konunun aralarında kalması ve işyerindeki ilişkileri etkilememesi için lider veya öğretmen müdahale etmelidir. Bazı işyerleri çalışanları evlendiğinde bile birinin işten ayrılmasını bile şart koşar. İş verimi, yaşanabilecek sorunlar veya klikleşme açısından bunun yararı olabilir, ancak kabile yönetimi için eşlerin bulunması mutlak bir zorunluluktur.

Dış destek

Kabilenin güç aldığı dış güçler vardır İlkel kabile insanı doğa güçleri karşısındaki çaresizliğini tanrı, cin, peri, koruyucu ruh gibi dış güçlere dayanarak unutmuştur. Kabile duygusunu pekiştirmek için yurtdışı ortak, işbirliği yapılan holding, zengin akraba, darda kalındığında başvurulacak güçlü kişi gibi dış güçler olduğu hissettirilmelidir. Çalışanların hiçbir durumda aciz kalmayacakları, bir kurtarıcı geleceği düşüncesini pekiştirir.

Düşman

Kabilenin düşmanları vardır. Kaynaklarını paylaşmak isteyen bir düşman kabile bulunmalı ve her zaman bu rakip göz önünde tutularak çalışılmalıdır. Bu rakip bir firma olabilir, devlet dış tehdit gibi gösterilebilir, müşterinin işini kendi yapmaya kalkması olabilir.

Bölge

Kabilenin “benim” diyeceği bir beslenme bölgesi vardır. O bölgeye yabancı biri girdiği zaman savaş nedenidir. Firmanın fiziki koşullarına göre bu bölge fabrika alanı, bina, olabileceği gibi, hizmet verilen müşterinin yeri de olabilir.  Bu durumda etrafa kabilenin sembollerinin serpiştirilmesi inandırıcılık sağlar.

Kankalar

Kabilede gruplaşmalar olur Gençlerin yetişme aşamasında yaş grupları ile birlikte büyümeleri, birçok seremoniyi paylaşmaları, aralarında dayanışma doğurur. Küçük gruplar “kanka” olma eğilimindedirler. Bazen dedikoducu komşular, bazen birlikte takılan gençler, bazen hemşeriler, bazen tertipler alt grupları oluştururlar.

Bu tür alt grupların oluşması birbirlerine karşı hareket etmedikleri sürece zararlı değil yararlıdır. Kabileye aidiyet duygusunu ve sosyal hiyerarşiyi pekiştirir. Güvenlik işinde çalışanlar ikişerli takımlar halinde görevlendirilir.

Öğrenme

Kabilede bilenden öğrenilir İnsanın öğrenme mekanizması bilen birinden öğrenmek şeklindedir. Ustasının yaptığını gözlemek, yapmaya çalışmak, düzeltmesini beklemek, beğendirmeye uğraşmak, takdir ettiğinde sevinmek öğrenmenin en temel ve doğal (içgüdüsel-genetik) şeklidir. Kedi yavruları da aynı şekilde öğrenir, çocuklar da.

İşyerinde de yeterince uzun süre herkesin yaptığı işi birinden öğrenmesine fırsat vermek belki sistematik öğretmeye göre daha yavaş olur ama, hem öğrendiği kalıcı olur, hem kabile içindeki sosyal hiyerarşi pekişir.

Eğitime bir kişi istihdam ediliyorsa o kişinin öğretmen kimliği öne çıkarılmalı, bu kimliği ile tanınması ve benimsenmesi sağlanmalıdır. Bir lisede uzun yıllar çalışmış bir öğretmenin varlığı, o lisenin mezunları arasında tanışma, konuşma, dayanışma nedeni oluyorsa nedeni bu içgüdüdür. İşyerindeki eğitmen rolündeki kişi mümkünse değişmemelidir.